Ράπτης χειρουργός ορθοπεδικός αθήνα

Γράφει ο

Δρ. Κωνσταντίνος Ράπτης, Ορθοπαιδικός Χειρουργός και απόφοιτος της Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής (ΣΣΑΣ).
Βιογραφικό Ιατρού

Τι είναι η οστεοπόρωση;

Η οστεοπόρωση είναι η συχνότερη πάθηση των οστών και χαρακτηρίζεται, πρώτον από χαμηλή οστική μάζα ή πιο απλά, από λιγότερη ποσότητα οστού και δεύτερον, από διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών με αποτέλεσμα τη μείωση της αντοχής τους και τον αυξημένο κίνδυνο κατάγματος.
Η οστεοπόρωση εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία των 50 ετών, είναι πολύ συχνότερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες και η συχνότητά της αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας. Σύμφωνα με τα ευρήματα επιδημιολογικών μελετών σε διάφορες χώρες, η οστεοπόρωση προσβάλλει το 25-35% των γυναικών και το 15-20% των ανδρών ηλικίας 50 ετών και πάνω.

Ποιοι οι τύποι της οστεοπόρωσης;

Η Πρωτοπαθής Οστεοπόρωση στην οποία ανήκουν η:
- Μετεμμηνοπαυσιακή Οστεοπόρωση
- Γεροντική Οστεοπόρωση
- Ιδιοπαθής οστεοπόρωση σε νεαρή ηλικία
Η Δευτεροπαθής Οστεοπόρωση η οποία αναπτύσσεται ως συνέπεια ενός προϋπάρχοντος νοσήματος (π.χ. σακχαρώδης Διαβήτης, υπερπαραθυρεοειδισμός, ρευματοειδής αρθρίτιδα, σύνδρομο δυσαπορρόφησης κ.α) Μπορεί επίσης να προκύψει εξαιτίας παρατεταμένη σωματική ακινητοποίηση ενός ασθενούς ή μπορεί να εμφανιστεί ύστερα από τη λήψη ορισμένων φαρμάκων.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη οστεοπόρωσης;

Για την ανάπτυξη της οστεοπόρωσης καθοριστικό ρόλο παίζουν πολλοί παράγοντες κινδύνου. Ειδικότερα:
- Γενετικοί (Οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης - Ιστορικό κατάγματος στη μητέρα ή στον πατέρα)
- Γυναικείο φύλο
- Ηλικία άνω των 50 ετών
- Εμμηνόπαυση - Yστερεκτομή
- Λήψη γλυκοκορτικοειδών (δηλ. κορτιζόνης) για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από 3 μήνες
- Συστηματικές παθήσεις (Υπερπαραθυρεοειδισμός, ρευματοειδής αρθρίτιδα, υπογοναδισμός, υπερθυρεοειδισμός, σύνδρομο δυσαπορρόφησης)

Ποια είναι τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης;

Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηρή νόσος, δεν παρουσιάζει δηλαδή συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι στο πέρασμα του χρόνου η οστεοπόρωση συνεχώς επιδεινώνεται από πλευράς απώλειας οστικής μάζας και διαταραχής της μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών, μέχρι να εμφανιστεί το πρώτο της σύμπτωμα, που είναι το κάταγμα. Κατάγματα μπορεί να συμβούν σε διάφορες θέσεις του σκελετού, αλλά συνήθως προσβάλλουν τη σπονδυλική στήλη, το ισχίο και τον καρπό. Τα κατάγματα του ισχίου και του καρπού συμβαίνουν πάντοτε μετά από έναν ελαφρό τραυματισμό, όπως είναι π.χ. η πτώση από την όρθια θέση, ενώ αντίθετα, τα σπονδυλικά κατάγματα συμβαίνουν συχνά χωρίς να προηγηθεί τραυματισμός και συνοδεύονται από οξύ πόνο στη ράχη ή στη μέση, απώλεια ύψους και κύφωση.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης;

Η οστεοπόρωση δεν ιάται πλήρως αλλά υπάρχουν θεραπείες και τρόποι αντιμετώπισης που βελτιώνουν την αντοχή των οστών. Συγκεκριμένα υπάρχουν οδηγίες που μπορείτε να ακολουθήσετε προκειμένου να μειώσετε τον κίνδυνο κατάγματος. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική η συνεργασία με τον προσωπικό σας ιατρό για να γνωρίζετε όσα αφορούν την «οστική» σας υγεία. Η ιατρική εκτίμηση για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης και την πιθανότητα για κάταγμα μπορεί να περιλαμβάνει:
- Λήψη του ιατρικού σας ιστορικού
- Κλινική Εξέταση
- Διενέργεια Μέτρησης Οστικής Πυκνότητας
- Εργαστηριακές εξετάσεις (όπως αίματος και ούρων)
- Tο δείκτη-εργαλείο FRAX (που αποτελεί ένα διεθνές εργαλείο αξιολόγησης του κινδύνου κατάγματος και καθορίζει ποιοι ασθενείς πρέπει να λάβουν θεραπεία) Επιπλέον ορισμένες φορές είναι απαραίτητες και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως ακτινογραφίες, αξονική τομογραφία ή σπινθηρογράφημα.

Ποια η κατάλληλη θεραπεία για αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης;

Μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου και την εκτίμηση του καταγματικού κινδύνου ο ιατρός σας θα είναι σε θέσει να σας δώσει τις κατάλληλες οδηγίες για την αναγκαιότητα λήψης φαρμακευτικής θεραπείας καθώς και το χρόνο της επανεξέτασης και νέων εξετάσεων. Υπάρχουν διάφορες φαρμακευτικές θεραπείες οι οποίες πρέπει να εξατομικεύονται ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ασθενούς. Επίσης, σε περιπτώσεις αστάθειας ή πτώσεων είναι πολύ σημαντική η συμβολή του φυσικοθεραπευτή ώστε να βελτιώσετε τη σωματική σας δύναμη, την ισορροπία και στάση του σώματος σας, μέσα από κατάλληλες ασκήσεις.

Υπάρχει τρόπος πρόληψης της οστεοπόρωσης;

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας καθοριστικής σημασίας παράγοντες για την πρόληψη της οστικής απώλειας είναι:
- Διατροφή πλούσια σε ασβέστιο όπως είναι τα γαλακτοκομικά χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά (γιαούρτι, γάλα, τυρί) και τα τρόφιμα που εμπλουτίζονται σε ασβέστιο (χυμός πορτοκαλιού, δημητριακά).
- Βιταμίνη D: Η έκθεση στον ήλιο χρειάζεται για να μπορεί το ανθρώπινο σώμα να συνθέτει τη βιταμίνη D. Η βιταμίνη D βοηθά το έντερο να απορροφά ασβέστιο και ενδυναμώνει τα οστά. Στα τρόφιμα που μας προσφέρουν βιταμίνη D περιλαμβάνονται τα ψαρικά, το συκώτι, ο κρόκος αυγού και τα γαλακτοκομικά.
- Τακτική σωματική άσκηση όπως περπάτημα, ποδηλασία, τρέξιμο, άρση βαρών, χορός, τένις και άλλα σπόρ.
- Υγιεινός τρόπος ζωής με διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ.

Οστεοπόρωση στην εγκυμοσύνη

Η οστεοπόρωση αποτελεί τη συχνότερη διαταραχή του μεταβολισμού των οστών και χαρακτηρίζεται από μείωση της δύναμης και της μηχανικής αντοχής των οστών με αποτέλεσμα να εκδηλώνοται κατάγματα με ήπιους τραυματισμούς. Η οστεοπόρωση αφορά κυρίως τις ηλικιωμένες γυναίκες λόγω της έλλειψης της προστατευτικής δράση των οιστρογόνων, ωστόσο μπορεί να αφορά και τους άνδρες ή σπανιότερα το νεανικό πληθυσμό.
Αν και ασύνηθες φαινόμενο οστεοπορωτικά κατάγματα ή εκδηλώσεις πόνου σχετιζόμενες με χαμηλή οστική πυκνότητα εκδηλώνονται σε νέες γυναίκες κατά την περίοδο της κύησης ή της γαλουχίας. Εμφανίζεται συνήθως κατά το 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης ή μετά τον τοκετό, συχνότερα κατά την 1η κύηση, είναι κατάσταση προσωρινή, αναστρέψιμη και συνήθως δεν επαναλαμβάνεται σε μελλοντική εγκυμοσύνη.

Πού οφείλεται;

Η ακριβής αιτία του φαινομένου και η επίδραση της κύησης στον οστικό μεταβολισμό παραμένουν αδιευκρίνιστα, μιας και οι συνήθεις ποσοτικές μέθοδοι απεικόνισης της οστικής μάζας έχουν σημαντικούς περιορισμούς κατά την περίοδο της κύησης με αποτέλεσμα οι έρευνες να εστιάζουν κυρίως στην περιοδο της λοχείας ή γαλουχίας.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η περίοδος της κύησης και του θηλασμού συνδέεται με μείωση της οστικής μάζας κατά 5%, ωστόσο η οστικη πυκνότητα επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα 6-12 μήνες μετά τον απογαλακτισμό.
Ως σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου θεωρούνται:
Προυπάρχουσες παθήσεις όπως είναι η χαμηλή κορυφαία οστική πυκνότητα ή β΄παθής οστεοπόρωση (π.χ. χρηση κορτιζόνης, ηπαρίνης)
Χαμηλή ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου ή ένδεια βιταμίνης D
Αυξημένη συχνότητα οικογενειακού ιστορικού οστεοπόρωσης, πιθανόν να επισημαίνει γενετική συνιστώσα της εκδήλωσης

Πώς μπορεί να διαγνωστεί;

Συνηθέστερη εκδήλωση αποτελεί ο σοβαρός και παρατεταμένος πόνος στη μέση ή την πλάτη με απώλεια ύψους και εικόνα κύφωσης λόγω παραμορφώσεων των σπονδύλων. Ο πόνος στη μέση είναι συχνή εκδήλωση στην εγκυμοσύνη και μπορεί να αποδοθεί σε κούραση ή λόγω του αυξημένου σωματικού βάρους, ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις είναι αποτέλεσμα οστεοπορωτικών σπονδυλικών καταγμάτων από απλές καθημερινές κινήσεις όπως το σκύψιμο. Στις περισσότερες γυναίκες υποχωρεί αυτόματα μέσα στους επόμενους μήνες μετά τον τοκετό, ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να επιμένει για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.

Η διάγνωση της μείωσης οστικής μάζας κατά την εγκυμοσύνη είναι δύσκολο να εκτιμηθεί κατά τα αρχικά στάδια και συνήθως αναγνωρίζεται κατά την εμφάνιση του κατάγματος χαμηλής βίας. Κύρια διαγνωστική μέθοδος για τη διάγνωση του κατάγματος είναι η μαγνητική τομογραφία μιας και το σπινθηρογράφημα ή ο συμβατικός ακτινολογικός έλεγχος αντενδείκνυται λόγω της χορηγούμενης ακτινοβολίας.

Υπάρχει θεραπεία;

Είναι σημαντικό πως ακόμη και σε γυναίκες που εκδηλώνονται οστεοπορωτικά κατάγματα κατά την κύηση ή τη γαλουχία, η οστική πυκνότητα αυξάνεται σε σημαντικό βαθμό τους πρώτους μήνες μετά τον τοκετό ή το απογαλακτισμό αντίστοιχα, επισημαίνοντας τον αναστρέψιμο χαρακτήρα του φαινομένου. Όσον αφορά τη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών αυτών επί του παρόντος παραμένει ασαφής. Κατά την περίοδο της κυοφορίας η χορήγηση σκευασμάτων ασβεστίου δε φαίνεται να μετριάζει την απώλεια οστού, εκτός από τις περιπτώσεις σημαντικής έλλειψης, ενώ η αντιοστεοπορωτική φαρμακευτική αγωγή αντενδείκνυται, οπότε η θεραπευτική επιλογή περιλαμβάνει μόνο χορήγηση βιταμίνης D. Όσον αφορά την περίοδο της γαλουχίας η διακοπή της θεωρείται ότι βελτιώνει σημαντικά τον οστικό μεταβολισμό, ενώ σε σοβαρότερες περιπτώσεις συστήνεται αντιοστεοπορωτική φαρμακευτική αγωγή. Επιπλέον, σε επώδυνες παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης χορηγούνται ειδικοί κηδεμόνες, ενώ σπάνια σε οξέα σπονδυλικά κατάγματα έχει ένδειξη η κυφοπλαστική ή σπονδυλοπλαστική για την άμεση ανακούφιση της ασθενούς από τον πόνο.

Συμπερασματικά, η εμφάνιση οστεοπόρωσης κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης είναι ένα σπάνιο πρόβλημα, άγνωστης αιτιολογίας χωρίς ακόμη και σήμερα να μπορεί να προσδιοριστεί ποιές γυναίκες θα απειληθούν. Επιπλέον, απαιτείται υψηλός βαθμός κλινικής υποψίας από τον θεράποντα ιατρό για την έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και την άμεση έναρξη της κατάλληλης θεραπευτική αγωγής για τη γρήγορη σταθεροποίηση της οστικής πυκνότητας και τη μείωση του κινδύνου για μελλοντικά κατάγματα.

Ανδρική Οστεοπόρωση

Η θεώρηση της οστεοπόρωσης ως αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση έχει εγκαταλειφθεί εδώ και πολλά χρόνια μιας και η οστική απώλεια αφορά μεγάλο ποσοστό ανδρών με εκδήλωση σημαντικού ποσοστού οστεοπορωτικών καταγμάτων. Επιδημιολογικές μελέτες υπολογίζουν ότι περίπου 20% των σπονδυλικών καταγμάτων και 30% των καταγμάτων του ισχίου συμβαίνουν στους άνδρες με αποτέλεσμα σημαντική νοσηρότητα, θνησιμότητα, κοινωνικό, ψυχολογικό και οικονομικό κόστος.

Ποιες είναι οι συνηθέστερες αιτίες;

Τα πιο συχνά αίτια εμφάνισης οστεοπόρωσης στους άνδρες είναι:
-Ηλικία
-Ορμονικές διαταραχές (Υπογοναδισμός, Σακχαρώδης διαβήτης, υπερπαραθυρεοειδισμός)
-Ρευματολογικά νοσήματα (Ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική αρθρίτιδα)
-Νοσήματα του γαστρεντερικού (Σύνδρομα δυσαπορρόφησης, Νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα)
-Φάρμακα (Κορτικοστεροειδή, θυρεοειδικές ορμόνες, χημειοθεραπευτικά)
-Γενετικά νοσήματα (κυστική ίνωση, δρεπανοκυτταρική αναιμία)
-Διάφορα ( Νεφρική ανεπάρκεια, ακινητοπίηση, αλκοόλ, κάπνισμα)

Πώς γίνεται η διάγνωση της ανδρικής οστεοπόρωσης;

Η διάγνωση της ανδρικής οστεοπόρωση γίνεται μετά από κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο. Υποψία τίθεται κατά την εμφάνιση αναίτιων καταγμάτων, σε ακτινολογική απεικόνιση οστεοπενίας και σε εμφάνιση σπονδυλικών παραμορφώσεων όπως επίσης και σε παρουσία παθήσεων που συνδέονται με χαμηλή οστική μάζα. Ο τυπικός διαγνωστικός έλεγχος περιλαμβάνει μέτρηση της οστικής μάζας στην οσφύ και το ισχίο και ειδικό βιοχημικό έλεγχο αίματος και ούρων.

Με ποιον τρόπο μπορούν να προστατευτούν οι άνδρες;

Καθοριστικής σημασίας είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση των παραγόντων που προκαλούν ταχεία μείωση της οστικής μάζας στο ανδρικό πληθυσμό. Ειδικότερα, η διακοπή του καπνίσματος και του αλκοόλ, η τακτική άσκηση, η μυική ενδυνάμωση και η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών με αύξηση της πρόσληψης ασβεστίου και βιταμίνης D αποτελούν τα απολύτως αναγκαία βήματα στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. Όσον αφορά τις ομάδες του ανδρικού πληθυσμού με εγκατεστημένη οστεοπόρωση καθίσταται αναγκαία η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής (διφωσφονικά, τεριπαρατίδη, ρανελικό στρόντιο) ώστε να ανακοπεί ο ταχύς ρυθμός οστικής απώλειας και να προληφθούν μελλοντικά κατάγματα χαμηλής βίας.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης;

Η οστεοπόρωση δεν ιάται πλήρως αλλά υπάρχουν θεραπείες και τρόποι αντιμετώπισης που βελτιώνουν την αντοχή των οστών. Συγκεκριμένα υπάρχουν οδηγίες που μπορείτε να ακολουθήσετε προκειμένου να μειώσετε τον κίνδυνο κατάγματος. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική η συνεργασία με τον προσωπικό σας ιατρό για να γνωρίζετε όσα αφορούν την «οστική» σας υγεία.
Η ιατρική εκτίμηση για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης και την πιθανότητα για κάταγμα μπορεί να περιλαμβάνει:
-  Λήψη του ιατρικού σας ιστορικού
-  Κλινική Εξέταση
-  Διενέργεια Μέτρησης Οστικής Πυκνότητας
-  Εργαστηριακές εξετάσεις (όπως αίματος και ούρων)
-  Tο δείκτη-εργαλείο FRAX (που αποτελεί ένα διεθνές εργαλείο αξιολόγησης του κινδύνου κατάγματος και καθορίζει ποιοι ασθενείς πρέπει να λάβουν θεραπεία)

Επιπλέον ορισμένες φορές είναι απαραίτητες και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως ακτινογραφίες, αξονική τομογραφία ή σπινθηρογράφημα.

Ποιοι ασθενείς έχουν ανάγκη θεραπείας;

Μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου και την εκτίμηση του καταγματικού κινδύνου ο ιατρός σας θα είναι σε θέσει να σας δώσει τις κατάλληλες οδηγίες για την αναγκαιότητα λήψης φαρμακευτικής θεραπείας καθώς και το χρόνο της επανεξέτασης και νέων εξετάσεων. Υπάρχουν διάφορες φαρμακευτικές θεραπείες οι οποίες πρέπει να εξατομικεύονται ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ασθενούς. Επίσης, σε περιπτώσεις αστάθειας ή πτώσεων είναι πολύ σημαντική η συμβολή του φυσικοθεραπευτή ώστε να βελτιώσετε τη σωματική σας δύναμη, την ισορροπία και στάση του σώματος σας, μέσα από κατάλληλες ασκήσεις.

Μίλησαν για τον Γιατρό